Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie unieważnił uchwałę Rady Miejskiej w Radomiu dotyczącą opłat na Cmentarzu Komunalnym, uznając je za bezprawne. Ten wyrok może mieć daleko idące konsekwencje dla samorządów w całej Polsce, które będą musiały dostosować swoje regulacje do obowiązującego prawa. Czy Polacy mogą liczyć na zwrot pieniędzy za bezprawne pobieranie opłat za groby?
12 marca 2025 r. WSA w Warszawie stwierdził nieważność uchwały Rady Miejskiej w Radomiu z 2016 r. oraz jej późniejszych zmian z 2021 i 2023 r., dotyczących opłat na Cmentarzu Komunalnym. Sąd uznał, że opłaty za groby oraz usługi pogrzebowe nie mają podstawy prawnej i są bezprawne. Decyzja ta została podjęta na skutek skargi złożonej przez Prokuraturę Okręgową w Radomiu. Po ogłoszeniu wyroku strony postępowania mają 30 dni na złożenie skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Podstawa prawna: Zgodnie z art. 7 ustawy z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych, samorządy mogą pobierać opłaty jedynie za pochówek zmarłych. Inne opłaty, takie jak za wjazd na cmentarz czy korzystanie z jego infrastruktury, nie mają podstawy prawnej. Podobny wyrok zapadł w listopadzie 2024 w Olsztynie. Tu również Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) orzekł, że opłaty pobierane przez cmentarze, które nie są związane bezpośrednio z pochówkiem zmarłych, są niezgodne z prawem.
Już wtedy było głośno o tym, że wydany wyrok to ważny precedens, który może wpłynąć na praktyki Cmentarzy Komunalnych w całej Polsce. Sprawa rozpoczęła się, gdy jeden z mieszkańców Olsztyna złożył skargę na uchwałę rady miasta, która w lutym 2023 roku wprowadziła nowe opłaty związane z korzystaniem z cmentarzy komunalnych. Ustalono stawki m.in. za dodatkowy pochówek w istniejącym już grobie. Mieszkaniec zakwestionował legalność tych opłat, twierdząc, że nie mają one podstawy prawnej. Skarżący powołał się właśnie na w/w przepisy ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych z 1959 roku.
Podobne orzeczenia zapadły również w innych miastach, np. w Rzeszowie, gdzie Nacznik Sąd Administracyjny uznał, że opłaty za przedłużenie prawa do grobu są niezgodne z ustawą o cmentarzach. Jak widać, wyrok WSA w Warszawie wpisuje się w szerszy trend orzeczniczy. Samorządy będzie musiały dostosować swoje regulacje do obowiązującego prawa, co może oznaczać konieczność znalezienia nowych źródeł finansowania cmentarzy.
Wyrok WSA w Warszawie to kolejny ważny precedens, który może wpłynąć na praktyki samorządów w całym kraju. Mieszkańcy, którzy uiszczali opłaty na podstawie unieważnionych uchwał, mają prawo ubiegać się o ich zwrotu. Jeśli zapłaciłeś opłatę, która nie miała podstawy prawnej (np. dodatkowe opłaty za korzystanie z grobu, wjazd na cmentarz czy inne usługi, które powinny być darmowe), to masz prawo zawalczyć o zwrot tych pieniędzy!
Ważne: Pamiętajmy, że wyrok dotyczy Cmentarzy Komunalnych, czyli zarządzanych przez miasto np. Miejski Zarząd Cmentarzy. Trzeba złożyć wniosek do Urzędu Miasta lub Zarządu Cmentarza, który pobierał opłatę. Jeśli urząd odmówi przyjęcia – można złożyć skargę do sądu administracyjnegoilub zasięgnąć porady Rzecznika Praw Obywatelskich albo Rzecznika Konsumentów.
Czy są jakieś ograniczenia? Tak – czas. W większości przypadków obowiązuje zasada, że można domagać się zwrotu do 3 lat wstecz, licząc od momentu, kiedy dowiedzieliśmy się, że opłata była bezprawna. Nie ma oficjalnego wzoru wniosku o zwrot opłat za grób, ponieważ sprawy te są nowe i dotyczą różnych miast oraz indywidualnych sytuacji. Ale można taki wniosek napisać samodzielnie w prosty sposób. Nie rezymujmy – nadal warto spróbować! Można poprosić urząd o sprawdzenie, czy mają zapis płatności. Jeśli opłata była pobierana „z urzędu” i regularnie, to prawdopodobnie jest w systemie.
Według danych z GUS-u w 2020 roku było w Polsce 11 432 cmentarzy komunalnych, które zarządzają samorządy. Oznacza to, że setki tysięcy Polaków mogą być objęci skutkami wyroku WSA w Warszawie. W związku z tym samorządy będą musiały dostosować swoje regulacje do obowiązującego prawa.
Jednak z drugiej strony, samorządy mogą mieć problemy z finansowaniem cmentarzy komunalnych. Według danych z 2020 roku wydatki samorządów na utrzymanie cmentarzy komunalnych wyniosły około 400 milionów zł. Oznacza to, że samorządy będą musiały szukać nowych źródeł finansowania.
Mając to na uwadze, można stwierdzić, że wyrok WSA w Warszawie będzie miało znaczący wpływ na samorządyce i cmentarze komunalne. Będzie to wymagało od samorządów dostosowania się do nowych regulacji i znalezienia nowych źródeł finansowania. Z drugiej strony, wyrok ten daje mieszkańcom możliwość zwrotu pieniędzy, które zostały pobrane bezprawnie.
