W czasie pokoju, wojsko może zająć nieruchomość w celu zakwaterowania żołnierzy odbywających ćwiczenia wojskowe. Zajęcie to może nastąpić na podstawie umowy zawartej z właścicielem nieruchomości. W przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego lub wojennego, ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, zajęcie nieruchomości może nastąpić bez umowy i bez wynagrodzenia dla właściciela.
Zasady zajęcia nieruchomości
Zajęcie nieruchomości przez wojsko reguluje ustawa z dnia 22.06.1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Zajęcie nieruchomości może nastąpić w celu czasowego rozmieszczenia jednostek wojskowych, zakwaterowania żołnierzy i pracowników wojska, a także magazynowania lub przechowywania urządzeń, uzbrojenia, środków materiałowych i sprzętu wojskowego.
Strefa niebezpieczeństwa
W przypadku zajęcia nieruchomości, wojsko może utworzyć strefę niebezpieczeństwa, którą tworzy się na podstawie decyzji wojewody. Mieszkańcy nieruchomości objętych strefą niebezpieczeństwa podlegają ewakuacji na czas, na jaki strefa ta została utworzona.
Odszkodowanie za szkody
W przypadku wyrządzenia szkód w mieniu znajdującym się na nieruchomości należącej do osoby fizycznej lub prawnej, w związku z zajęciem tej nieruchomości przez wojsko, właścicielowi nieruchomości przysługuje roszczenie o odszkodowanie. Roszczenie to przedawnia się z upływem 3 lat od dnia wyrządzenia szkody.
Kara grzywny
Za niestosowanie się do decyzji dowódcy wojskowego w sprawie zajęcia nieruchomości, jak również za uniemożliwianie lub utrudnianie wojsku korzystania z zajętej nieruchomości, grozi kara grzywny. Kara ta może być nałożona na właściciela nieruchomości przez żołnierza żandarmerii wojskowej w drodze mandatu karnego.
Obowiązek świadczeń rzeczowych
Wojsko może również nałożyć na osoby fizyczne obowiązek świadczeń rzeczowych, polegający na oddaniu wojsku do używania posiadanych nieruchomości lub rzeczy ruchomych. Obowiązek ten może być nałożony w czasie pokoju, m.in. w celu zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków.
Przejęcie nieruchomości lub rzeczy
Przejęcie nieruchomości lub rzeczy przez wojsko następuje na podstawie decyzji administracyjnej wójta (burmistrza lub prezydenta miasta), wydanej na wniosek organów lub kierowników jednostek organizacyjnych uprawnionych do świadczeń rzeczowych. Decyzję tę doręcza się posiadaczowi nieruchomości lub rzeczy, któremu przysługuje odwołanie do wojewody.
Maksymalny okres przejęcia
Maksymalny okres, na jaki nieruchomość lub rzecz może zostać przejęta przez wojsko, wynosi 6 miesięcy w przypadku świadczeń rzeczowych na rzecz sił zbrojnych, a 3 miesiące w przypadku świadczeń rzeczowych na rzecz innych jednostek organizacyjnych. W przypadku przejęcia nieruchomości lub rzeczy w celu zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, maksymalny okres przejęcia nie jest określony.
Ryczałt i odszkodowanie
Za używanie nieruchomości lub rzeczy, jej posiadaczowi przysługuje ponadto ryczałt w wysokości odpowiadającej szkodzie poniesionej wskutek jej dostarczenia oraz stawce jej amortyzacji. Roszczenie o ryczałt i odszkodowanie za szkody wynikłe z używania nieruchomości lub rzeczy w sposób sprzeczny z jej właściwościami lub przeznaczeniem, przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu nieruchomości lub rzeczy jej posiadaczowi.
