Wiele osób w Polsce zastanawia się, czy możliwe jest uzyskanie renty bez posiadania stażu pracy. Okazuje się, że w niektórych przypadkach tak jest to możliwe. Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) może przyznać świadczenia ubezpieczonym oraz ich rodzinom, którzy z powodu wyjątkowych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych do uzyskania emerytury lub renty.
Renta z Tytułu Niezdolności do Pracy
Renta z tytułu niezdolności do pracy to świadczenie pieniężne przyznawane osobom, które utraciły zdolność do wykonywania pracy zarobkowej z powodu choroby lub urazu. Wyróżniamy dwa rodzaje tej renty: rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Zgodnie z ogólną zasadą, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie ubezpieczonej, która spełnia następujące warunki:
* posiadanie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego,
* niezdolność do pracy.
Osoba, która nigdy nie pracowała, może otrzymać rentę socjalną lub rentę z tytułu niezdolności do pracy. Renta socjalna jest finansowana z budżetu państwa i nie zależy od stażu pracy. Od 1 marca 2025 roku do 28 lutego 2026 roku renta socjalna wynosi 1878,91 zł brutto miesięcznie. Świadczenie jest co roku waloryzowane.
Wyjątki
Prezes ZUS może przyznać świadczenia ubezpieczonym oraz ich rodzinom, którzy z powodu wyjątkowych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych do uzyskania emerytury lub renty. Dotyczy to osób, które z powodu całkowitej niezdolności do pracy lub wieku nie mogą podjąć pracy ani działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków do życia. Takie świadczenia nie mogą przekraczać wysokości odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.
Procedura Przyznawania Świadczeń
W polskim prawie istnieje szczególny tryb przyznawania ubezpieczonym prawa do renty lub emerytury na podstawie decyzji Prezesa ZUS. Przyznanie emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku jest możliwe po spełnieniu następujących warunków:
* złożenie dokumentu ERP-15, czyli oświadczenia o stanie rodzinnym, majątkowym i sytuacji materialnej,
* ustalenie spełnienia powyższych warunków,
* uruchomienie procedury decyzji uznaniowej, na podstawie której organ może przyznać odpowiednie świadczenie.
Decyzje Prezesa ZUS
Decyzje Prezesa dotyczące przyznania świadczenia w drodze wyjątku nie podlegają kontroli sądów powszechnych. Jednak decyzja odmowna może być zaskarżona do wojewódzkiego sądu administracyjnego, który oceni jej zgodność z prawem. Świadczenia przyznane w drodze wyjątku mają zastosowanie od daty wydania decyzji lub innej wskazanej w decyzji. Finansowanie tych świadczeń pochodzi z budżetu państwa.
Aktualne DANE
Obecnie, od 1 marca 2025 roku, minimalna renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi 1878,91 zł brutto, a z tytułu częściowej – 1409,18 zł brutto. Okazuje się, że osoby, które pobierają rentę z tytułu niezdolności do pracy, mogą pracować, ale ich dochody mogą wpłynąć na wysokość świadczenia. Muszą więc pamiętać o obowiązujących progach przychodu, które powodują zmniejszenie bądź zawieszenie wypłaty świadczenia. Polecamy kompleksowy poradnik „Kodeks pracy 2025”, który zawiera wszystkie niezbędne informacje na temat praw i obowiązków pracowników w Polsce.
