W środę, Sąd Najwyższy (SN) wydał uchwałę, która może mieć duży wpływ na wynagrodzenie nauczycieli w Polsce. Chodzi o to, czy praca wykonywana przez nauczycieli ponad normę czasu pracy z Karty nauczyciela jest pracą w godzinach nadliczbowych w rozumieniu Kodeksu pracy. SN stwierdził, że tak, praca ta jest pracą w godzinach nadliczbowych.
Spór prawny dotyczył zapisu Karty nauczyciela i tak zwanego pensum. Pensum to 18 godzin przy tablicy, a pozostałe godziny to tak zwane godziny ponadwymiarowe. Jeśli nauczyciel spędzi w pracy więcej niż 40 godzin tygodniowo, szkoła powinna mu za nie zapłacić. Chodzi tu m.in. o pracę podczas wycieczek szkolnych, czy zajęć sportowych organizowanych w sobotę.
Wyrok zapadł po tym, jak jedna z nauczycielek w liceum była koordynatorką projektu wymiany zagranicznej uczniów. W pozwie przeciwko szkole udowodniła, że pracowała więcej niż 40 godzin w tygodniu i za te nadgodziny zażądała zapłaty. „Trzeba podkreślić, że płacenie za przekroczenie normy czasu pracy, czyli za nadgodziny, jest zasadą w polskim systemie prawnym. Jak ktoś pracuje dłużej, to polskie prawo pracy mówi mu o tym, że ma prawo do dodatkowej zapłaty lub rozliczenia tych przekroczeń czasem wolnym” – podkreślił w uzasadnieniu uchwały sędzia SN Piotr Prusinowski.
Jak przyznał, Kodeks pracy przewiduje pewne wyjątki od tej reguły, ale w przepisach nie ma jednak wyraźnego wyjątku odnoszącego się do nauczycieli. „W przypadku nauczycieli ustawodawca przewidział tylko jedną normę – 40 godzin na tydzień i kropka – bez żadnego „przeciętnie”, bez normy dobowej, bez okresów rozliczeniowych” – dodał sędzia SN. Pytaniem do ustawodawcy jest, czy w przyszłości wobec nauczycieli zechce on wprowadzić okresy „rozliczeniowe tej normy tygodniowej”.
Uchwałę podjęła w poszerzonym składzie siedmiorga sędziów Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN. Do uchwały zgłoszono jedno zdanie odrębne. Zagadnienie prawne dotyczyło tego, czy do nauczycieli, których status reguluje Karta nauczyciela, zastosowanie mają regulacje Kodeksu pracy o godzinach nadliczbowych.
Pytanie w tej sprawie – jeszcze w kwietniu zeszłego roku – skierowało do składu siedmiorga sędziów Izby Pracy troje sędziów SN rozpatrujących skargę kasacyjną w sprawie jednej z nauczycielek, która pozwała liceum za pracę w godzinach nadliczbowych. Spór prawny w tej kwestii wynikał z faktu, że regulacje odnoszące się do czasu pracy nauczycieli znajdują się w Karcie nauczyciela, a ten akt prawny mówi, że nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w „godzinach ponadwymiarowych”, które są powiązane z pensum nauczyciela.
Karta nauczyciela nie reguluje jednak kwestii „godzin nadliczbowych” – wykraczających poza tygodniową normę czasu pracy i w części przypadków niebędących zajęciami dydaktycznymi, czy wychowawczymi. Według danych Ministerstwa Edukacji Narodowej, w Polsce pracuje około 640 tysięcy nauczycieli. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego, w 2022 roku średnie wynagrodzenie nauczyciela w Polsce wynosiło około 6,3 tysiąca złotych. Wyrok SN może mieć wpływ na wynagrodzenie nauczycieli, którzy pracują w godzinach nadliczbowych.
