Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, jak szerokie uprawnienia posiada wojsko względem naszych nieruchomości i samochodów. Nie tylko w sytuacji wprowadzenia stanu wyjątkowego lub wojennego, ogłoszenia mobilizacji albo w czasie wojny, ale również w czasie pokoju wojsko może zająć naszą nieruchomość lub samochód. W tym artykule przyjrzymy się bliżej tym uprawnieniom i zasadom, na jakich wojsko może korzystać z naszych nieruchomości i samochodów.
Zajęcie nieruchomości przez wojsko
Wojsko może zająć nieruchomość należącą do osób fizycznych i prawnych, w celu czasowego rozmieszczenia w nich jednostek wojskowych oraz zakwaterowania żołnierzy, pracowników wojska zatrudnionych w tych jednostkach oraz osób towarzyszących siłom zbrojnym, a także magazynowania lub przechowywania urządzeń, uzbrojenia, środków materiałowych i sprzętu wojskowego. Zajęcie nieruchomości następuje na podstawie umowy zawartej przez organ wojskowy z osobą fizyczną lub prawną, będącą właścicielem nieruchomości, a przejęcie i zwrot nieruchomości odbywa się na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego.
Zasady zajęcia nieruchomości
W czasie pokoju, nieruchomość może być zajęta przez wojsko na maksymalny okres 6 miesięcy. W razie wprowadzenia stanu wojennego, ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, zajęcie nieruchomości może nastąpić bez ograniczenia czasowego. Zajęcie nieruchomości następuje na podstawie decyzji dowódcy jednostki wojskowej, określającej nieruchomość zajętą na tzw. zakwaterowanie przejściowe, a także czas jego trwania. Decyzji tej nadawany jest rygor natychmiastowej wykonalności i jest ona doręczana właścicielowi nieruchomości, który zobowiązany jest wówczas do niezwłocznego udostępnienia jej wojsku.
Obowiązek świadczeń rzeczowych
Obowiązek świadczeń rzeczowych na rzecz wojska, polegający na oddaniu wojsku do używania posiadanych nieruchomości lub rzeczy ruchomych, może mieć miejsce w czasie pokoju, m.in. w przypadku zwalczania klęsk żywiołowych, likwidacji ich skutków oraz zarządzania kryzysowego. Przeznaczenie nieruchomości lub rzeczy na cele świadczeń rzeczowych następuje na podstawie decyzji administracyjnej wójta (burmistrza lub prezydenta miasta), wydanej na wniosek organów lub kierowników jednostek organizacyjnych uprawnionych do świadczeń rzeczowych.
Kara grzywny
Za niestosowanie się do decyzji dowódcy wojskowego w sprawie zajęcia nieruchomości, jak również za uniemożliwianie lub utrudnianie wojsku korzystania z zajętej nieruchomości, grozi kara grzywny. Tej samej karze, podlegają również osoby, które nie chcą opuścić swoich nieruchomości, jeżeli zostały one objęte strefą niebezpieczeństwa. Kara grzywny może zostać nałożona na właściciela nieruchomości (lub odpowiednio – osobę, która nie chce jej opuścić lub utrudnia wojsku korzystanie z zajętej nieruchomości) przez żołnierza żandarmerii wojskowej, w drodze mandatu karnego, i może opiewać na maksymalną kwotę 5000 zł.
Odszkodowanie za szkody
W przypadku wyrządzenia przez wojsko szkód w mieniu znajdującym się na nieruchomości należącej do osoby fizycznej lub prawnej, w związku z zajęciem tej nieruchomości, które ma miejsce w czasie pokoju, właścicielowi tej nieruchomości przysługuje roszczenie o odszkodowanie względem jednostki wojskowej, która dokonała zajęcia. Roszczenie to przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, w którym szkoda została wyrządzona. Celem uzyskania ww. odszkodowania – właściciel nieruchomości powinien wystąpić do dowódcy jednostki wojskowej (a jeżeli miejsce postoju tej jednostki nie jest znane – do Szefa Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych) z wnioskiem o odszkodowanie.
Strefa niebezpieczeństwa
Jeżeli w związku z zajęciem nieruchomości przez wojsko utworzona zostanie strefa niebezpieczeństwa, mieszkańcy nieruchomości objętych tą strefą podlegać będą ewakuacji na czas, na jaki strefa ta została utworzona. Strefa niebezpieczeństwa stanowi obszar gruntu, na którym występuje czasowe zagrożenie zdrowia lub życia osób w przebywających w jej obszarze, w związku z działaniami wojskowymi.
Ochrona praw właścicieli nieruchomości
Warto pamiętać, że w przypadku zajęcia nieruchomości przez wojsko, właściciel nieruchomości ma prawo do odszkodowania za szkody wyrządzone w jego mieniu. Ponadto, w przypadku utworzenia strefy niebezpieczeństwa, mieszkańcy nieruchomości objętych tą strefą mają prawo do ewakuacji i otrzymania pomocy w postaci lokali zastępczych.
Podsumowując, uprawnienia wojska wobec nieruchomości i samochodów są szerokie i mogą mieć miejsce nie tylko w czasie wojny, ale również w czasie pokoju. Warto być świadomym tych uprawnień i zasad, na jakich wojsko może korzystać z naszych nieruchomości i samochodów.
